Yıllarca üzerimize titreyen, her anımızda yanımızda olan anne, baba veya aile büyüklerimizin yaşlandıkça bazı yetilerini kaybetmeye başladığını görmek, şüphesiz ki hayatın en zorlu süreçlerinden biridir. Zamanın getirdiği fiziksel yorgunluğun yanı sıra, zihinsel fonksiyonlarda meydana gelen gerilemeler (demans, Alzheimer veya yaşlılığa bağlı akıl zayıflığı), sevdiklerimizi ne yazık ki kötü niyetli kişilerin hedefi haline getirebilir veya kendi mal varlıklarını yönetemez duruma düşürebilir. İşte tam bu noktada, hukuk sistemimiz devreye girerek "vesayet" kurumu ile yaşlılarımızı koruma altına almayı hedefler. Vasi tayini, sadece bir hukuki işlem değil, aynı zamanda sevdiklerinizin geleceğini, sağlığını ve birikimlerini güvence altına alan bir sorumluluktur. Hukuki Zeka olarak bu yazımızda, 2026 yılı güncel mevzuatına göre yaşlılara vasi tayininin nasıl yapıldığını, sürecin duygusal ve hukuki boyutlarını, hastane rapor aşamalarını ve mahkeme sürecini en ince ayrıntısına kadar, kafanızı karıştırmadan anlatacağız. Amacımız, bu zorlu süreçte omuzlarınızdaki yükü bir nebze olsun hafifletmek ve doğru adımları atmanızı sağlamaktır.

Vasi Tayini Nedir ve Neden Gereklidir?

Hukuk dilinde "kısıtlama" olarak da bilinen vasi tayini; ergin (reşit) olduğu halde, yaşlılık, hastalık, savurganlık veya akıl zayıflığı gibi nedenlerle kendi işlerini göremeyecek durumda olan kişilerin, bir başkasının (vasinin) himayesi altına alınması işlemidir. Bu süreç, kişinin haklarını elinden almak değil, aksine onun haklarını, sağlığını ve mal varlığını korumak amacıyla yapılır.

Bir kişi vasi altına alındığında (kısıtlandığında), artık tek başına imza atamaz, gayrimenkul satamaz veya bankadaki parasını dilediği gibi çekemez. Bu işlemlerin hepsi, mahkemenin atadığı vasinin onayı ve çoğu zaman mahkemenin ek izni ile gerçekleşir. Bu durum, özellikle hafıza kaybı yaşayan yaşlıların dolandırılmasını veya yanlış kararlar vererek mağdur olmasını engellemek için hayati önem taşır.

Yaşlılar İçin Vasi Tayini Şartları (2026 Güncel)

Türk Medeni Kanunu, bir kişiye vasi atanabilmesi için belirli şartların oluşmasını arar. "Benim annem yaşlandı, ona vasi olmak istiyorum" demek tek başına yeterli değildir. Mahkemeyi ikna edecek somut gerekçelerin ve delillerin sunulması gerekir.

1. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı

Yaşlılarda en sık karşılaşılan vasi tayini sebebi, Alzheimer, demans (bunama) veya benzeri nörolojik rahatsızlıklardır. Eğer kişi, bu hastalıklar nedeniyle kendi işlerini göremez hale gelmişse, zaman ve yer kavramını yitirmişse veya sürekli bakım ve gözetim altındaysa, mahkeme vasi atanmasına karar verir.

2. Yaşlılık ve Ağır Hastalık Nedeniyle Kendi İsteği

Bazen kişi akli dengesini yitirmemiş olsa bile, yaşlılığın getirdiği fiziksel yetersizlikler veya ağır hastalıklar nedeniyle işlerini takip etmekte zorlanabilir. Bu durumda yaşlı kişi bizzat mahkemeye başvurarak, "Ben artık işlerimi yönetemiyorum, bana bir vasi atayın" diyebilir. Bu durumda doktor raporu şartı, akıl hastalığına göre daha esnek değerlendirilebilir.

3. Sağlık Raporu Zorunluluğu

Mahkemeler, sadece ailenin beyanına dayanarak kısıtlama kararı vermez. 2026 yılı uygulamalarında da en kritik aşama, tam teşekküllü bir devlet hastanesinden veya eğitim araştırma hastanesinden alınacak "Sağlık Kurulu Raporu" (Heyet Raporu) dur. Bu raporda, kişinin "vesayet altına alınmasının gerekli olduğu" açıkça belirtilmelidir.

Kimler Vasi Olabilir, Kimler Olamaz?

Mahkeme, kısıtlanacak kişiye en iyi bakacak, onun menfaatlerini en iyi koruyacak kişiyi vasi olarak atar. Genellikle eş, çocuklar veya yakın akrabalar tercih edilir. Ancak herkes vasi olamaz.

Vasi Olabilme Şartları:

• Ergin (18 yaşını doldurmuş) olmak.
• Kısıtlı olmamak (Kendisi vasiye muhtaç olmamak).
• Kamu hizmetinden yasaklı olmamak.
• Kısıtlanacak kişi ile arasında menfaat çatışması (örneğin devam eden bir dava) bulunmamak.

Eş ve Çocukların Önceliği

Hakim, vasi atarken öncelikle kısıtlanacak kişinin eşine veya yakın hısımlarına (çocuklarına) bakar. Eğer aile içinde bir anlaşmazlık varsa (örneğin kardeşler arasında "anneme ben bakacağım" veya "annemin parasını o yiyecek" kavgası varsa), hakim aile dışından tarafsız bir avukatı veya üçüncü bir kişiyi de vasi olarak atayabilir. Bu nedenle, aile içi uzlaşma sürecin sağlığı için çok önemlidir.

Adım Adım Vasi Tayini Davası Nasıl Açılır?

Vasi tayini süreci teknik detaylar içerse de, Hukuki Zeka olarak süreci sizin için basitleştirdik. İşte adım adım yapmanız gerekenler:

Dilekçede Nelere Dikkat Edilmeli?

Dilekçenizde, yaşlının sağlık durumunu, neden kendi işlerini göremediğini, varsa mal varlığının tehlikede olduğunu somut olaylarla anlatmalısınız. Örneğin; "Babam geçen hafta tanımadığı birine yüksek miktarda para gönderdi" veya "Evden çıkıp kayboluyor" gibi ifadeler, hakimin durumun ciddiyetini anlamasını sağlar.

Kısıtlama Kararı Sonrası Sizi Neler Bekliyor?

Mahkeme "kısıtlanmasına" ve sizi "vasi olarak atanmanıza" karar verdiğinde süreç bitmez, aslında yeni başlar. Vasi olarak devlete karşı hesap verme sorumluluğunuz doğar.

1. Defter Tutma ve Mal Varlığı Tespiti

Karar kesinleştikten sonra mahkeme, vasiden kısıtlı kişinin tüm mal varlığını (ev, araba, banka hesapları, altın vb.) listelemesini ister. Bu liste mahkemece onaylanır. Bu noktadan sonra, listedeki mallar üzerinde izinsiz işlem yapılamaz.

2. Hesap Verme Yükümlülüğü

Vasi, her yıl düzenli olarak mahkemeye bir "rapor" sunmak zorundadır. Bu raporda; kısıtlı için ne kadar harcama yapıldığı, gelirlerin ne olduğu belgelendirilmelidir.

Vesayet Altındaki Kişinin Evi Satılabilir Mi?

En çok merak edilen konulardan biri budur. Vasi olmanız, kısıtlının evini veya arabasını istediğiniz gibi satabileceğiniz anlamına gelmez. Satış işlemi için mahkemeden "Satış İzni" almanız gerekir. Hakim, satışın kısıtlı kişinin yararına olduğuna (örneğin bakım masrafları veya borçları için gerekli olduğuna) ikna olursa izin verir. Aksi takdirde mirasçıların keyfi için satışa izin verilmez.

Alternatif Bir Yol: Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi

Eğer yaşlı kişinin akli melekeleri henüz yerindeyse ve sadece fiziksel bakıma muhtaçsa, vasi tayini yerine farklı bir hukuki yol da izlenebilir. Kişi, kendisine bakılması karşılığında mal varlığını bir başkasına devredebilir. Bu konuda detaylı bilgi için Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi sayfamızı inceleyebilirsiniz. Ancak unutmayın, bu işlem için kişinin "ayırt etme gücüne" sahip olması şarttır.

Vasinin Değiştirilmesi Mümkün Mü?

Eğer mevcut vasi görevini ihmal ediyorsa, kısıtlıyı zarara uğratıyorsa veya artık bu görevi yapamayacak durumdaysa, vasinin değiştirilmesi talep edilebilir. Bu durumda yeni bir dava süreci başlar. İhtiyaç duyarsanız Vasi Değişikliği Dilekçesi örneğimizi kullanarak mahkemeye başvurabilirsiniz.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Hukuki süreçler karmaşık olabilir, Hukuki Zeka olarak her zaman yanınızdayız.